Rola drzew w życiu człowieka jest ogromna. Jak chronić je dla siebie i przyszłych pokoleń? Czy istnieje jakieś uzasadnienie dla wycinki drzew? I co zrobić, aby drzewo stało się pomnikiem przyrody? Na te pytania odpowiedziała Magdalena Mitura-Dziewońska, architektka krajobrazu, która wraz z innymi walczy o ratowanie drzew w podkrakowskiej gminie Krzeszowice.

Po co nam drzewa?

Do lepszego życia. Zauważamy jak ważną funkcję pełnią. Jednych bardziej przekona poprawa jakości powietrza, innych estetyka w krajobrazie czy łagodzenie skutków zmian klimatycznych. Mamy trudne czasy. Otoczeni zielenią czujemy się lepiej. Badania wykazują, że przebywanie wśród drzew poprawia nasze samopoczucie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Dzieci chętniej wspinają się na drzewa i z radością spędzają czas w zacisznym cieniu, niż na tradycyjnym głośnym placu zabaw, na którym unosi się kurz. Drzewa sprzyjają tworzeniu się nowych siedlisk dla roślin i zwierząt. Są fundamentem dla życia i stanowią ochronę bioróżnorodności. Myślę, że to są już są wystarczające powody, aby chronić drzewa. Zwykle nie jesteśmy na to obojętni, więc czemu nie mówimy i nie działamy? Może z braku odwagi, czasu, wiedzy..

Jak w Polsce wygląda skala wycinki drzew?

Skala wycinki jest ogromna i niestety realnie trudna do oszacowania, ponieważ odbywa się w różnym stopniu i jest przeprowadzana przez różne podmioty. W 2020 roku zostało wyciętych około 35,5 miliona metrów sześciennych drewna!

Lesistość polskich lasów wynosi obecnie około 32%. Dla porównania Finlandia czy Szwecja ma ponad 60%. Szybki rozwój infrastruktury tj. budowa dróg czy osiedli niesie za sobą bardzo dużą wycinkę drzew. Nie zawsze jest to do końca uzasadniona wycinka.

A kiedy jest?

Na przykład, kiedy pojawiają się szkodniki, a ich usunięcie przekracza możliwości ratowania drzew. W tym celu dokonuje się wycinki, aby ratować pozostałe drzewa. Ale tu też spotykamy się z nadużyciami. Być może powinny być zaostrzone przepisy i pozwolenia na wycinkę wydawane tylko przez doświadczonych dendrologów czy arborystów. W Polsce mamy wysoko rozwinięty przemysł meblarski, więc tutaj zapotrzebowanie na surowiec wciąż wzrasta. Nie zapominajmy również, że Polska jest jednym z największych producentów drewna w Europie. Ponosimy ogromne koszty takiego kierunku.

Kto zatem decyduje o wycince?

O wycince drzew decydują… ludzie. W zależności od tego, na jakim obszarze znajdują się drzewa – w terenie miejskim czy w parkach decyzje i procedury dotyczące wycinki mogą podejmować urzędy gminne/miejskie. Lasy państwowe podlegają decyzjom Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. O lasach prywatnych decyduje właściciel gruntów. Przy planowaniu większej wycinki wymagane jest zezwolenie. Planowanie wycinek na obszarach chronionych wymaga z kolei decyzji jeszcze innych instytucji. Uważam, że przepisy dotyczące zezwolenia na wycinkę, jak i samej odbudowy zdegradowanych już terenów powinny być lepiej sprecyzowane. Lepiej chronić drzewa..

A nie wystarczy sadzić ich więcej?

Z każdym wyciętym drzewem tracimy bezpowrotnie jakość naszego życia. Myślę, że nie wystarczy tylko sadzić ich więcej. Takich strat już nie nadrobimy, ale świadomość już wiele zmienia. Edukacja dzieci w szkołach, w domu, rozmawianie z osobami starszymi, które często nie zdają sobie sprawy ze skutków wycinek lasów jest potrzebna. Ludzie potrafią ścinać drzewa, czasami z prozaicznych powodów, bo np. nie mają czasu grabić liści. Daleko nam od szerszego myślenia, dobra ogólnego, przyszłości pokoleń.

Na początek zadbajmy o te drzewa, które są. Ważne jest to, ile dajemy im miejsca. System korzeniowy jest porównywalny do samej korony drzewa. Sadząc drzewa warto wiedzieć jakie osiągnie wymiary za kilka lat i przeznaczyć tyle miejsca, aby uniknąć późniejszych powodów do wycinki. Pomyślmy o dalszych konsekwencjach wycinki drzew.

Co jeszcze jest istotne przy sadzeniu drzew?

Jako architekt krajobrazu na pewno dodałabym, że bardzo istotne jest efektywne planowanie przestrzeni, a co za tym idzie sadzenie odpowiednich gatunków dla określonego miejsca. Na szczęście coraz częściej gminy korzystają z wiedzy specjalistów tj. architektów krajobrazu, ekologów, dendrologów to daje nadzieję na poprawę jakości przestrzeni.

Warto również pozyskiwać nowe obszary pod zalesianie. W Polsce mamy sporo terenów zdegradowanych, które wymagają rekultywacji. W niektórych regionach mamy też opuszczone tereny wiejskie, które nie są już wykorzystywane gospodarczo. Takie obszary są szansą dla powstania lasu, ale jednocześnie są pokusą dla deweloperów. W takich sytuacjach bardzo ważne jest uzasadnienie społeczne. Prowadzenie konsultacji społecznych z pobliskimi mieszkańcami, aby uwzględnić ich preferencje i potrzeby.

Czy mamy jakiś sposób jako obywatele, aby chronić drzewa?

Mamy ogromny realny wpływ. Często mówi się „zacznij od siebie”. Zatem weźmy tą odpowiedzialność i zacznijmy od siebie. To szeroki temat. Zaczynając od mniejszej skali, np. ograniczmy ilość twardej nawierzchni wokół domu. Nie wycinajmy starych drzew, a jeśli już jest konieczność sadźmy w zamian inne. Jeśli zauważymy w przestrzeni miejskiej, że coś niepokojącego dzieje się z drzewem zgłośmy to do Zarządu Zieleni czy gminy. Gmina powinna dokonać ekspertyzy dendrologicznej, bo na jej podstawie wiadomo jak można uratować drzewo.

Drzewo możemy ochronić, jeśli zostanie pomnikiem przyrody. Przybliżysz nam ten temat?

Pomnik przyrody to obszar, obiekt lub też zjawisko przyrodnicze o szczególnym znaczeniu. Jest chronione ze względu na swoją wartość naukową, estetyczną, kulturową bądź inną. Odznacza się wyjątkowymi cechami, które wyróżniają go z otoczenia. Zazwyczaj są to stare i dorodne drzewa okazałych rozmiarów. Podstawowym kryterium uznania drzewa za pomnik przyrody jest jego rozmiar. Dokładniej obwód pnia mierzony na wysokości 130 cm (tzw. pierśnica). Dla poszczególnych gatunków są to inne zakresy. Innym kryterium może być drzewo, które wyróżnia się ze względu na swoją wyjątkowość. Jest to subiektywne kryterium zatem trudniejsze do udowodnienia. Ustanowienie pomnika przyrody następuje w drodze uchwały rady gminy.

Jako organizacja społeczna Babki Zwyczajne organizujecie akcję Las wokół nas. Przybliżysz jej ideę?

Po pierwsze chcemy zwrócić uwagę na problem wycinki drzew. Organizując wydarzenie chcemy zachęcić do spacerów i zwrócenie uwagi na okazałe drzewa, które mamy szansę ochronić. Tracimy bezpowrotnie pojedyncze drzewa, ale i całe widoki krajobrazowe. Zależy nam na szerzeniu wiedzy na temat tego, jak dużą rolę w naszym życiu pełnią drzewa i zachęceniu do wzięcia odpowiedzialności za to, co dzieje się wokół nas. Za kilkadziesiąt, a może kilkanaście lat może być za późno. Szacunek do przyrody, wrażliwość, zatrzymanie się, rozejrzenie wokół pozwoli dostrzec siłę natury. Może jeśli docenimy to co jeszcze wokół mamy chętniej zadbamy o zieleń w mniejszej i większej skali. Przeciwstawiając się ogołacaniu nas z tego co najcenniejsze.

W takiej akcji mamy szansę do wspólnego odkrycia nowych pomników przyrody. Oczywiście na koniec takiej akcji należy przygotować wniosek. Tutaj warto wiedzieć, że taki dokument może złożyć każdy. Zarówno osoba fizyczna, jak i szkoła czy też inne organizacje.

Co powinien zawierać wniosek?

– kto i co wnioskuje

– opis drzewa

– lokalizację drzewa

– uzasadnienie merytoryczne wnioskowanej ochrony oraz wykazanie istniejących i potencjalnych zagrożeń

Po co to robicie?

Nie chciałabym usłyszeć kiedyś od dzieci pytania, które sama chciałam zadać rodzicom „Mamo, dlaczego na starych pocztówkach jest tyle drzew, a teraz szaro”? Jestem przekonana, że tu i teraz powinniśmy zadbać o drzewa, lasy, zieleń wokół nas. To od nas zależy czy nauczymy dbania o przyrodę nasze dzieci. Jak będzie wyglądał i pachniał świat.

Jako grupa Babki Zwyczajne wierzymy w moc zrzeszających się małych grup ludzi, którzy poszerzają świadomość mieszkańców. Jeśli chcemy lepszego, zielonego świata to działajmy. Każda skala jest dobra i zbliża nas do lepszych efektów. Mamy dzieci, pracę, problemy życia codziennego, ale ponadto próbujemy rozpalić iskrę ku lepszemu. Chcę wierzyć, że intuicja mnie nie myli, że da się coś zrobić. Działając razem mamy większą szansę na zmiany.

Nasza gmina Krzeszowice, stara się o przywrócenie statusu uzdrowiska. Właśnie ruszyły badania klimatu. Ochrona okazałych gatunków przekłada się na nie tylko na atrakcyjność gminy, ale i ułatwiłaby miastu odzyskaniu tego statusu.

Więcej na temat akcji Las wokół nas znajduje się na stronie wydarzenia.

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.