Mała energetyka wodna charakteryzuje się głównie niewielką mocą jednostkową. Z powodu niekorzystnych warunków rozwoju dużych elektrowni wodnych, rozwój tej gałęzi energetyki w Polsce w najbliższych latach będzie należał do tzw. Małych Elektrowni Wodnych (MEW). Wykorzystują one potencjał niewielkich rzek, rolniczych zbiorników retencyjnych, systemów nawadniających, wodociągowych, kanalizacyjnych i kanałów przerzutowych.

W latach 50. Polska posiadała około 6,5 tys. funkcjonujących elektrowni wodnych, teraz jest ich już tylko ok. 750.  Co więcej, ponad 81 proc. potencjału technicznego w Polsce jest niewykorzystane. Zdecydowana większość zasobów hydroenergetycznych naszego kraju skupiona jest w obszarze dorzecza Wisły, szczególnie jej prawobrzeżnych dopływów. Korzystne warunki do budowy MEW istnieją ponadto w Karpatach, Sudetach, na Roztoczu oraz na rzekach Przymorza. Istotne znaczenie posiada także potencjał Odry. Jesteśmy więc krajem o sprzyjających warunkach do rozwoju energetyki wodnej, zwłaszcza w zakresie MEW.

Jak powszechnie wiadomo, energia wody płynącej rzeki zamieniana jest na ciepło na całym jej odcinku. W wyniku piętrzenia, zmagazynowana w zbiorniku woda nabiera energii tzw. potencjalnej. To właśnie ten rodzaj energii przetwarza się na energię mechaniczną przy użyciu turbiny wodnej i generatora prądu. Na podstawie tych dwóch urządzeń działają również Małe Elektrownie Wodne. Są to obiekty o mocy zainstalowanej nie większej niż 5 MW. Nazwa „małe” jest dość myląca, gdyż instalacja o mocy powyżej 1 MW jest w stanie zaspokoić potrzeby energetyczne niewielkiego miasteczka. Tak duża rozpiętość mocy MEW wpływa na znaczne różnice w kosztach inwestycji. Mogą one wynieść kilkaset tysięcy złotych dla instalacji do 20 kW i nawet kilkadziesiąt milionów złotych dla instalacji megawatowych.

Samo zbudowanie konstrukcji piętrzącej wodę jest kosztowne, czasochłonne i trudne z powodów formalnych. Kiedy jednak mamy możliwość wykorzystania istniejącej już budowli, takiej jak stary młyn, jaz czy ujęcie wody, możemy skonstruować niewielką elektrownię wodną oszczędzając na pewno czas. Aby znaleźć odpowiednie miejsce pod przyszła inwestycję najlepiej wybrać się do wydziału ochrony środowiska miejscowego Urzędu Wojewódzkiego. Znajduje się tam spis dostępnych budowli wodnych wraz z opisem ich stanu, parametrami technicznymi oraz opisem hydrologii rzeki, a także stosunki własnościowe. Przed końcową decyzją o wyborze lokalizacji warto dowiedzieć się jakie warunki techniczne odbioru mocy zostaną nam postawione oraz jakie będą koszty budowy linii energetycznej czy transformatora.

Zainteresowanie tym sektorem OZE wynika z kilku faktów. Jest to przede wszystkim gwarancja odbioru energii elektrycznej czy wsparcie ze strony Państwa (chociażby program Prosument dla mniejszych instalacji). Dużym plusem jest również bezobsługowość obiektu, który może pracować nawet 100 lat, co więcej, przynosząc stałe zyski! Dla przykładu: jeżeli dysponujemy niewielką rzeką o przepływie 1 m³/s, a wysokość lokalnego piętrzenia wynosi 2 metry, to możemy spodziewać się wpływów wysokości około 30 tysięcy zł rocznie. Ponadto, nadal obserwujemy małą podaż tych elektrowni na rynku polskim, co znacząco podnosi ich cenę w przypadku odsprzedaży.

Małe Elektrownie Wodne to przede wszystkim rozwiązanie ekologiczne, nie powodują zanieczyszczenia środowiska i przeważnie znakomicie wkomponowują się w krajobraz. Są elementem regulacji stosunków wodnych oraz poprawiają jakość wody poprzez oczyszczanie mechaniczne na kratach wlotowych do turbin. Zwiększają również natlenienie wody, co poprawia ich zdolność do samooczyszczania biologicznego. Mogą być instalowane w licznych miejscach na małych ciekach wodnych, a ich rozproszenie w terenie skraca odległości przesyłu energii i zmniejsza związane z tym koszty. Istnieje możliwość ich zaprojektowania i wybudowania w ciągu zaledwie 1-2 lat, gdyż wyposażenie jest dostępne powszechnie, a technologia dobrze opanowana. Prostota techniczna powoduje wysoką niezawodność i długą żywotność oraz niskie nakłady inwestycyjne. Elektrownie takie mogą być wykorzystywane do celów przeciwpożarowych, rolniczych, małych zakładów przetwórstwa rolnego, melioracji, rekreacji, sportów wodnych oraz pozyskiwania wody pitnej.