W Szwecji dokonano wielkiego odkrycia, które może dać zastrzyk do rozwoju sektora odnawialnych źródeł w Europie. Co wiemy o największych złożach metali ziem rzadkich, które odkryto w Kirunie?

Nowe złoża metali ziem rzadkich

12 stycznia szwedzkie przedsiębiorstwo wydobywcze Luossavaara-Kiirunavaara Aktiebolag, czyli w skrócie LKAB, poinformowało o znalezieniu nieopodal Kiruny największego w Europie złoża metali ziem rzadkich. Dlaczego ma to znaczenie dla europejskiej i światowej branży OZE?

Pierwiastki ziem rzadkich są wykorzystywane w pojazdach elektrycznych, turbinach wiatrowych, energooszczędnym oświetleniu fluorescencyjnym i innych elementach potrzebnych do transformacji energetycznej. Co ważne, popyt na te metale będzie tylko rósł. 

Jak wskazuje Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, dynamiczny rozwój odnawialnych źródeł energii mierzyć się będzie z dużymi wyzwaniami. 

– Rozwój OZE ma na celu także zmniejszenie zużycia paliw kopalnych. Sprawia jednak, że wzrasta popyt na niektóre surowce, m.in. metale ziem rzadkich (REE), jak neodym do magnesów dla turbin wiatrowych i EV czy nikiel, kobalt, mangan i lit do produkcji baterii – czytamy w opracowaniu PISM pod tytułem “Rozwój odnawialnych źródeł energii – implikacje dla bezpieczeństwa i polityki zagranicznej Polski”.

Przypomnijmy, że Międzynarodowa Agencja Energii prognozuje, że do 2027 roku łączna moc zainstalowana w OZE na świecie wyprzedzi węgiel. Już za parę lat źródła odnawialne mogą wyprzedzić paliwa konwencjonalne i stać się podstawa światowej energetyki. To wszystko dynamicznie zwiększy zapotrzebowanie na dostawę surowców niezbędnych do produkcji instalacji służących wytwarzaniu “zielonej energii” – paneli fotowoltaicznych i turbin wiatrowych.

Sceptycy OZE wskazują na zasoby metali ziem rzadkich jako barierę do dalszego rozwoju tej gałęzi energetyki, mówiąc że sektor ten zabrnął w “ekologiczną ślepą uliczkę”. Najnowsze odkrycie w Szwecji może wpłynąć na dynamikę rozwoju OZE w Europie i ograniczyć problem dostępności surowców koniecznych do tworzenia turbin i paneli. 

Co dokładnie wiemy o nowych złożach odkrytych na północ od Kiruny?

Przełomowe odkrycie w Szwecji

Obiecujące wyniki trwających poszukiwań LKAB w Kirunie i Gällivare zostały zaprezentowane wiosną ubiegłego roku. Złoże Per Geijer znajduje się w pobliżu istniejących wykopalisk w Kirunie. Okazało się, że na miejscu znaleziono 100 milionów ton zasobów mineralnych o wysokiej zawartości żelaza. Badania wykazały także, że złoża Per Geijer zawiera do siedmiu razy więcej fosforu niż złoża rudy wydobywane obecnie przez LKAB w Kirunie. Fosfor jest jednym z trzech składników odżywczych w nawozach mineralnych niezbędnych do produkcji żywności i znajduje się na unijnej liście minerałów krytycznych. 

LKAB informuje, że inne zasoby mineralne w Per Geijer wystarczą do zaspokojenia dużej części przyszłego zapotrzebowania UE na produkcję magnesów trwałych potrzebnych do silników elektrycznych m.in. w pojazdach elektrycznych i turbinach wiatrowych.

– To dobra wiadomość nie tylko dla LKAB, regionu i Szwedów, ale także dla Europy i klimatu. Jest to największe znane złoże pierwiastków ziem rzadkich w naszej części świata i może stać się ważnym budulcem do produkcji surowców krytycznych, które są absolutnie niezbędne do umożliwienia zielonej transformacji. Mamy problem z zaopatrzeniem. Bez kopalni nie byłoby pojazdów elektrycznych — mówi Jan Moström, prezes i dyrektor generalny grupy LKAB.

Odkrycie ma także ważny wymiar polityczny. Pierwiastki ziem rzadkich znajdują się na liście surowców krytycznych, z których żaden nie jest wydobywany w Europie. Chiny dominują zarówno w wydobyciu, jak i przetwórstwie, podczas gdy Europa jest w dużej mierze uzależniona od pierwiastków ziem rzadkich do produkcji magnesów trwałych niezbędnych do pojazdów elektrycznych i turbin wiatrowych, które są niezbędne do ekologicznej transformacji.

Problem dla Chin?

Peterson Institute for International Economics wskazuje, że Chiny mają znaczną kontrolę zarówno nad rezerwami, jak i produkcją kluczowych pierwiastków ziem rzadkich (np. neodymu i dysprozu), podobnie jak nad resztą łańcucha dostaw. Trzy kraje z największymi rezerwami metali ziem rzadkich (Chiny, Wietnam i Rosja) posiadają 70 procent światowych rezerw, przy czym Chiny posiadają nieco ponad połowę tych rezerw.

W związku ze znalezieniem zasobów w Szwecji, Unia Europejska uzyskała większą niezależność od Chińskiej Republiki Ludowej. Ze strategicznego punktu widzenia kluczową kwestią w globalnych łańcuchach wartości jest pozycja Chin, nie bez znaczenia jest jednak także rola Federacji Rosyjskiej. Od czasu inwazji Rosji na Ukrainę głównym problemem stały się dostawy i ceny nawozów mineralnych, co może skutkować wysokimi cenami żywności na świecie i niedoborami żywności w biednych krajach. Fosfor znajduje się na unijnej liście surowców krytycznych. Wszystkie te surowce mają kluczowe znaczenie dla europejskiego przemysłu i gospodarki, jesteśmy od nich uzależnieni od importu i istnieje duże ryzyko zakłóceń w dostawach związanych np. z geopolitycznymi czynnikami ryzyka.

Właśnie dlatego odkrycie w Kirunie jest dobrą wiadomością dla europejskiej i światowej gospodarki. Jednak pod względem dostępu do surowców to nie koniec batalii. Ważne dla sektora europejskiej i światowej elektromobilności będą szczególnie dostawy litu.

Aby zaspokoić popyt, do połowy stulecia świat będzie potrzebował ponad dwudziestokrotnie większej ilości litu niż wydobyto w zeszłym roku. Analiza Benchmark Mineral Intelligence wskazuje, że za wzrost wydobycia odpowiadać będą głównie potrzeby związane z produkcją baterii do aut elektrycznych. 

W 2050 roku będziemy musieli wydobywać 20 razy więcej litu niż obecnie

źródło: lkab.com, pism.pl, Peterson Institute for International Economics, zdj. główne: lkab.com

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.