28 czerwca br. Ministerstwo Energii przekazało do konsultacji publicznych projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw. W opinii Towarzystwa Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych proponowane przez Ministerstwo zmiany mają szansę w dużym stopniu ustabilizować i polepszyć warunki, w jakich funkcjonują dziś wytwórcy energii z OZE. Szczególnie cieszą nas rozwiązania, z których będą mogli skorzystać wytwórcy w małych elektrowni wodnych.

FIT i FIP czyli system stałych cen dla MEW

Nowością, która powinna szczególnie ucieszyć właścicieli MEW i inwestorów w tej branży jest propozycja wprowadzenia uproszczonej formy wsparcia dla niewielkich instalacji w postaci systemu stałej, gwarantowanej ceny zakupu, określanej mianem feed-in-tariff (FIT) i systemu dopłat do ceny rynkowej określanego mianem feed-in-premium (FIP). Wybór pomiędzy FIT i FIP ma być dostępny dla instalacji hydroenergetycznych i biogazowych o mocy poniżej 500 kW, a instalacje tego typu o mocy poniżej 1 MW mogłyby korzystać tylko z systemu FIP. Jest to rozwiązanie zgodne postulatami od dawna zgłaszanymi przez branżę małej hydroenergetyki. Systemy FIT i FIP są proste, sprawdzone, znane i cenione przez wytwórców energii w wielu krajach na świecie i zgodne z przepisami Unii Europejskiej, w myśl których pomoc operacyjna na propagowanie wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w instalacjach działających na małą skalę nie wymaga stosowania procedury przetargowej.

Przedstawiony w projekcie nowelizacji mechanizm stałych cen ma szansę rozwiązać jeden z najpoważniejszych problemów formułowanych obecnie przez branżę małej hydroenergetyki, jakim jest niska rentowności zrealizowanych dotychczas przedsięwzięć funkcjonujących w systemie zielonych certyfikatów oraz bardzo ograniczone dla wytwórców w MEW możliwości korzystania z systemu aukcyjnego. Od dłuższego czasu zwracamy uwagę na fakt, że w przeciwieństwie do dużych inwestorów, doświadczonych w udziale w procesach przetargowych i dysponujących odpowiednim zapleczem doradczo-prawnym, mali wytwórcy nie są w stanie pokryć kosztów obsługi, niezbędnej do efektywnego i bezpiecznego korzystania z systemu aukcyjnego. W przypadku popełnienia przez wytwórcę błędów sankcje i kary w systemie aukcyjnym są dla małych przedsiębiorców niewspółmiernie dotkliwe w stosunku do skali prowadzonej przez nich działalności. Problemem małych wytwórców w aukcjach jest również konieczność dostosowania tempa realizacji inwestycji do terminu ogłaszanych aukcji. Jest to szczególnie trudne w branży takiej jak hydroenergetyka, w przypadku której czas uzyskiwania niezbędnych pozwoleń administracyjnych jest bardzo trudny do przewidzenia.

Branża z aprobatą przyjmuje propozycję prawa wyboru opcji sprzedaży energii (FIT lub FIP) przez wytwórców w małych i mikroinstalacjach. Możliwość wyboru formy sprzedaży energii przygotowuje producentów energii do uczestniczenia w systemie rynkowym lub sprzedaży energii do klastra bądź spółdzielni energetycznej.

Projektowane zapisy tworzą stabilne i przewidywalne warunki funkcjonowania dla istniejących małych hydroelektrowni, czyli ponad 600 instalacji o łącznej mocy ok. 100 MW do końca zaplanowanego dla tych źródeł okresu wsparcia. W przypadku istniejących elektrowni wodnych, ze względu na sytuację na rynku zielonych certyfikatów i trudności związane z uczestnictwem w systemie aukcyjnym można spodziewać się, że większość istniejących instalacji o mocy nie przekraczającej 1 MW przystąpi do systemu stałych cen.

Po przyjęciu stabilnej formy wsparcia, jaką jest stała cena zakupu energii można spodziewać się powstawania nowych małych instalacji MEW. Będzie to jednak możliwe pod warunkiem ustanowienia odpowiedniej wysokości ceny w systemie FIT/FIP. Zaproponowana w projekcie nowelizacji stawka, stanowiąca 80 procent ceny referencyjnej, może okazać się zbyt niska, aby zachęcić inwestorów do realizacji nowych projektów, dlatego branże będące potencjalnymi beneficjentami systemu FIT i FIP usilnie zabiegają o podwyższenie zaproponowanego poziomu ceny.

Wyliczanie pomocy publicznej

Z zadowoleniem przyjęliśmy propozycje Ministerstwa dotyczące nowej metody kalkulacji pomocy publicznej. Zmiana likwiduje problem niespójności art. 79 i art. 39 ustawy o OZE, eliminując dotychczasową dyskryminację cenową wytwórców migrujących do systemu aukcyjnego z systemu certyfikatów. Do tej pory cena jaką mogła zaoferować instalacja przechodząca z systemu zielonych certyfikatów, wyliczona zgodnie z przepisami art. 79 musiała być – na skutek błędnego zapisu – niższa niż cena wynikająca z maksymalnego poziomu pomocy publicznej, wyliczona zgodnie z art. 39. Konsekwencją tego błędu było nierówne traktowanie  podmiotów, gdyż wytwórcy będący dłużej w systemie certyfikatów mogli uzyskać w łącznym 15-letnim okresie wsparcia znacznie niższy poziom  łącznej pomocy publicznej niż wytwórcy będący krótko w systemie certyfikatów lub wytwórcy w nowych instalacjach.

Ponadto, nowe brzmienie przepisów dotyczących kalkulacji pomocy publicznej eliminuje preferowanie w aukcji projektów z kumulacją pomocy publicznej inwestycyjnej i operacyjnej.

System aukcyjny

Projekt ustawy w sposób znaczący zmienia kształt systemu aukcyjnego. Zmiany te są odzwierciedleniem oczekiwań branży hydroenergetycznej w zakresie sformułowania technologii przynależnych do poszczególnych koszyków aukcyjnych. Dotychczasowe oznaczenie koszyka aukcyjnego dedykowanego elektrowniom wodnym jako koszyka dla instalacji, w których emisja CO2 jest nie większa niż 100 kg/MWh, o stopniu wykorzystania mocy zainstalowanej elektrycznej większym niż 3504 MWh/MW/rok nie spełniało swego celu, co potwierdziły przeprowadzone dotychczas dwie aukcje, w których mogły brać udział instalacje hydroenergetyczne. Pomimo fatalnej sytuacji na rynku zielonych certyfikatów frekwencja w aukcjach dla tych źródeł była bardzo niska, ze względu na fakt, że wymóg stopnia wykorzystania mocy zainstalowanej znacznie zawężał krąg obiektów energetyki wodnej, które mogły uczestniczyć w tych aukcjach.

Do korzystnych zmian, zgodnych z postulatami branży OZE, należy również zaliczyć poszerzenie katalogu okoliczności niezawinionych i niezależnych od wytwórcy energii, które należy uwzględnić na korzyść wytwórcy w sytuacji, gdy nie doszło do wytworzenia zaplanowanej w aukcji ilości energii. Co więcej okoliczności te mają być brane pod uwagę nie tylko w przypadku niespełnienia przez wytwórcę stopnia wykorzystania mocy zainstalowanej, ale również wyprodukowania ilości energii mniejszej niż 85 procent wolumenu zaoferowanego na okres trzech lat. Złagodzenie przepisów w tym zakresie znacznie zmniejszy ryzyko przedsiębiorców biorących udział w aukcji.

Modernizacja

Z zadowoleniem przyjmujemy również propozycje zmian dotyczące nowej definicji i zasad przyznawania wsparcia zmodernizowanym instalacjom. Modernizacja po zmianie ustawy ma być traktowana jako realizacja inwestycji w zakresie istniejącej instalacji odnawialnego źródła energii, rozumiana jako wykonanie robót polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego lub zmiana parametrów użytkowych lub technicznych tej instalacji. Warunkiem uznania instalacji za zmodernizowaną jest poniesienie i udokumentowanie nakładów na modernizację w wysokości nie mniej niż 40% kosztów kwalifikowanych wybudowania nowej referencyjnej instalacji. Taka kocepcja modernizacji jest w opinii TRMEW krokiem w dobrym kierunku, ale przepisy wymagają jeszcze doprecyzowania, a ich ostateczna ocena będzie możliwa dopiero po zapoznaniu się z rozporządzeniem wykonawczym ustanawiającym katalog kosztów kwalifikowanych wybudowania nowej referencyjnej instalacji. Uważamy ponadto, że mechanizmy wsparcia dla zmodernizowanych instalacji powinny być również dopuszczalne w ramach FIT i FIP, a nie wyłącznie w oparciu o aukcje.

Pozostałe zmiany

Oprócz opisanych powyżej zmian projekt ustawy likwiduje również szereg problemów i utrudnień zgłaszanych przez branżę MEW, a wynikających z nieprecyzyjnych bądź zbyt rygorystycznych przepisów ustawy o OZE w dotychczasowym brzmieniu. Pozytywne zmiany polegają m.in. na:

• doprecyzowaniu okresu weryfikacji stopnia wykorzystania mocy zainstalowanej instalacji w systemie aukcyjnym (ma on wynosić 3 pełne lata kalendarzowe),
• zmniejszeniu z 10 tysięcy do 1 tysiąca złotych kary dla wytwórcy w małej instalacji za niezłożenie w terminie kwartalnego sprawozdania do Prezesa URE,
• wprowadzeniu trybu postępowania przy konieczności zbycia instalacji przez uczestnika systemu aukcyjnego,
• wprowadzeniu prawa wytwórcy do złożenia wniosku o wydłużenie terminu wytworzenia pierwszej energii w ramach aukcji w przypadku postoju remontowego instalacji,
• a także zagwarantowaniu zasad przejściowych przeprowadzenia aukcji, które umożliwią realizację procesu jeszcze w tym roku, bez względu na spodziewane trudności związane z dostosowaniem Internetowej Platformy Aukcyjnej do nowych zasad.

Czego w nowelizacji zabrakło?

W ramach konsultacji publicznych projektu nowelizacji, TRMEW zwróciło uwagę na potrzebę uregulowania, uszczegółowienia lub zmian jeszcze kilku zagadnień będących przedmiotem ustawy o OZE. Oprócz wspomnianej już potrzeby podwyższenia zaproponowanych stawek FIT i FIP oraz doprecyzowania przepisów dotyczących modernizacji, zgłosiliśmy także postulaty tyczące się m.in.:

• wprowadzenia obowiązku publikacji harmonogramu aukcji, który miałby określać maksymalną ilość i wartość energii planowaną do sprzedaży w drodze aukcji w poszczególnych koszykach,
• doprecyzowania zakresu stosowania przepisów nowelizacji w odniesieniu do praw i obowiązków wytwórców wynikających z przeprowadzonych dotychczas aukcji,
• wskazania katalogu okoliczności umożliwiających wytwórcy, którego oferta wygrała aukcję odstąpienie od uczestnictwa w systemie aukcyjnym,
• wprowadzenia trybu odwoławczego od decyzji Prezesa URE w sprawie wyników aukcji,
• przywrócenia definicji spółdzielni energetycznej i przepisów regulujących jej działanie,
• zmiany definicji hydroenergii z uwagi na wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 2 marca 2017 r. w sprawie C 4/16 wskazujący na brak zgodności definicji hydroenergii w prawie polskim z definicją w dyrektywie 2009/28,
• doprecyzowanie zapisów dotyczących rozliczenia podatku od towarów i usług w zakresie przychodu wytwórców z tytułu pokrycia ujemnego salda.

Miejmy nadzieję, że i te kwestie znajdą się w projekcie ustawy na dalszym etapie prac nad nowelizacją.

Ewa Malicka

Prezeska Zarządu TRMEW

Artykuł stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują swiatoze.pl. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.